Faa'iidada Towxiidka

S9- Muxuu yahay kaliyeelida magacyada iyo tilmaamaha alle loo kaliyelayo ?

J= Macnuhu wuxuu yahay in loo sugo sheygii alle uu ku tilmaamay naftiisa uuna kula tilmaamay kitaabkiisa quraanka karimka  ama uu ku tilmaamay rasulkiisa uuna kula tilmaamay axaadista saxiixa ,tilmaamahaas iyo magacyadaas si dhab ahna loogu sugo alle . Waa inaan sifadkaas la leexin  sida : istawaa la dhihin istowlaa , carshigiyaa alle ka qaalib noqday ,bandhigida waa in laga fogaado waana  labo qeybood bandhigidaas ,mid waa xaq midna eaa baadil .

 bandhigida xaqa waxa weeye sifaadka alle annaga keyfkooda garan meyno oo alle loo bandhigo , bandhigida baadilka ah waxa ah  sifaadka allle macaanidooda lagarnmaa in ladhaho  sida إستواء ،والنزول ،واليد   sifadka alle macnahooda waa lagaranaa lakiin keyfkooda lagaranmaa , shabihid : waa inaan alle lala mid dhigin adoomadiisa oo lagu shabihin .

macno tirid: lamacno tirimaa oo sifada alle macnaha laga siibimaa , sida kornoqoshada uu kornoqday oo carshigiisa uu kasara maray , kornoqoshada alle uu kornoqday . sifaadka alle loo sugaayo waxaa kamid ah kornoqoshada alle uu kornoqday  , soodagida alle uu soodago samadaan dhaw iyo alle inuu gacan leeyahay .

Alle wuxu yiri{ alle wax u dhigmo majiro alle waa mid maqal badan oo aragti badan} ( الشورى 11) . Nabiga : { alle wuu soo dagaa habiin kasta samadaan dhaw } متفق عليه   . alle wuu soodagaa  soodagitaan asiga ucunama weynankiisa , soodagitaan aan shabaheynin qof soodagidiisa oo makhluuqadkiisa kamid ah .

 

 

 

 

 

 

S10- Allah halkuu jiraa/ku sugnaaday?

J= Allah carshiga korkiisa kusugnaaday samada korkeeda kusugnaaday . Allah wuxuu yiri {Allaha naxarista balllaan carshigiisa kasara maray oo ka kornoqday}. (5: طه ).  {Nabiga : wuxu yiri: { ilaahey wuxuu qoray kitaab , katabkasoo alle agtiisa ahaaday carshiga korkiisa ayuu ku sugnaaday }.متفق عليه  .

 

S11- Alle manala jiraa/lajirkeena mayahay   ?

J=  Alle wuu nala jiraa maqalkiisa ayuu nugula jiraa , aragtidiisa nagula jiraa , aqoontiisa /ogaalkiisa nagula jiraa . marka la leeyahay ilaahey lajirkoona ahaaday macnaheeda maahan ilaahey daatadiisa adoomada ku jirta. Alle wuxu yiri:{nabi muuse iyo nabi haruunoow habaqinina anaa idinla jira waa idin maqla hadalkaa leedihiin iyo hadalka uu idin dhahaa waana idin arkaa}.(طه :46  ).

 Nabiga: wuxuu yiri: { adinka waxa tuugeydaa mid maqal badan oo dhow wuu idinla jiraa , cilmigiisa idinkula jiraa}.رواه مسلم  . saxaabada qeybo ka tirsan ayaa digriga alle kor uqaaday , Nabiga: wuxuu ku yiri: dadow naftiina utura /naftiina unaxarista { waxa tugeydaan mid maqal badan oo dhow oo idinla jira cilmigiisa ayuu idinkula jiraa . }.

 

 

 

 

 

 

 

 

S12- Towxiidka faa’iidadiisa muxu yahay ?

J= Towxiidka faa’iidadiisa waa in lagu nabadgalaa aakhiro  cadaabkana laga nabad gala, in lagu hanuuniyo oo dariiqii xaqa alle ku fahamsiiyo  aduunyada dhexdeeda  iyo dambiyaalka oo laisku dhaafo . Allah wuxuu yiri: { dadka xaqa rumeeyay aanan ku darin iimankooda shirki kuwaas iimanka towxidka baraxa la’ laga helay shirkiga kabadbaaday waxaa usugnaaday nabadgalyo oo cadaabka alle ey ka nabadgalaan waana kuwo hanuunayo oo xaqa alle waafajinayo iney ku dhaqmaan}.  ( سورة الأنعام : 82   )

 Nabiga : wuxu yiri: {xaqa ey adoomada ku leeyihiin alle korkiisa ahaaday , ilaahey cidna kuma waajibido ee asigaa isa saaray naxariis uu unaxariisanayo adoomadiisa , inuusan cadaabeynin qofkii aan lawadaajin cibaadadiisa cidkale}. متفق عليه  .

S13- Camalka in la aqbalo shuruudeeda maxey tahay?

J= camalka in la aqbalo shuruudeda ilaahey agtiisa waa sadax waxeyna kala yihiin:  1- waa in alle la rumeeyo cibaadadana loo kaliyeelo:   hadii shardigaas lawaayo oo cibaadada alle cidkale lala wadaajiyo , cibaadadaas alle ka aqbalimaayo maxaa yeelay sadaxda shardi ee cibaadada lagu aqbalo mid kamid ah ayaa lawaayay  shardigaas oo ah in alle la rumeeyo cibaadadana loo kaliyeelo .

Alle wuxuu yiri: { dadaka xaqa rumeeyay oo iimanka laga helay  , kadib acmaasha wan wanaagsan sameyay  ee daacadkii laga helay  , dadkaas waxaa usugnaaday janaatul firdows martiqaad xaal ey tahay }. ((الكهف : 107 .  ninaa uu yimid nabiga oo wey distay inuu nabiga usheego wax uu ku kaftooma oo cidkale uusan weydiinin Nabiga: wuxu yiri:  {dheh alle ayaan rumeeyay kadibna kutosnow } .رواه مسلم  . oo wixi alle iyo rasulkiisa ku amreen samey waxey karebeenna kahar .

2- cibaadada alle waa in loo kaliyeelo: waa in camalka ilaahey dartiis usameysid istus tus la’aan iyo ismaqashiin la’aan . Nabiga صلى الله عليه وسلم : wuxuu yiri sadaxda qolo ee ugu hereyso ee narta lagu shidaayo eeyehiin qof mujaahid asigoo gaalo ladagalamaa ladilay, mid sadaqabadan la bixi jiray  iyo mid kitabka quraanka yaqaan ee dadka u akhri jiray , sadaxdooda waxa laga waayay oo naarta ey ku galeeen camalka ey sameyeen  ayaa laga waayay ineey alle ubarax tiraan /alle dartiis eey usameyaan .

 Alle wuxu yiri: { dadka lama  amrin wax kale iney alle cabudaan ma ahanee  xaal ey ubarax tirayan alle daacada}.( البينة : 5 ). 3- camalka waa inuu waafaqo diinkii uu  layimd rasulka : Alle wuxu yiri: ( rasuulka wuxu idinsiiyo kaqaata wuxu rasuulka  idinka reebo kahara ) .( الحشر : 7 ) . Nabigaصلى الله عليه وسلم :  wuxu yiri:  { qofki camal sameeyo  camalkaas oo eeheyn amarkeena waa mid lagu celinaa oo laga aqbaleynin }. رواه مسلم  .

S14- Danbi kan ugu weyn muxuu yahay ilaahey agtiisa?

J= danbiyaal kan ugu weyn ilaahey agtiisa alle oo cibaadadiisa cidkalle loogu daro oo cibadadiisa lala wadajiyo , tusaale: cibaadada alle oo cidkalle lala wadaajiyo waxaa kamid ah      : alle ayaa roob laweydiista owliyadana waa laweydistay, alle ayaa nadar lala galay owliyadana nadar ayaa lalagalay .

 acmaashaas aan kor kusoo xusnay dhammaantood iyo kuwo kale oo badan  oo alle lala wadajiyay , dhammantood waxey soo hoosgalayaan danbiyalka kan ugu waaweyn ilaahey agtiisa ,  waxaa haboon oo uwanagsan adoomada allle iney alle kaliis caabudaan oo eysan cidna lawadajin cibaadadiisa .

Alle wuxu yiri: luqmaanul xakiim asigoo wilkiisa llaballamaa/la dardaarmaa { wiilkeyga yarayow alle cidkale wax ha ugu darin in alle wax lala wadajin waa dullmi weyn }. ( القمان : 13 ). Markii laweydiyay rasuulka allleصلى الله عليه وسلم  danbi kan ugu weyn ilaahey agtiisa wuxu yiri: inaad allle u yeeshid mid lamid ah asigoo ku abuuray.   متفق عليه   .

S15- shirkiga weyn muxuu yahay ?

J= Shirkiga weynanka badan waa cibaadada alle xaqa ulahaay in loo leexiyo alle cid aan alle  eheyn sida:  alle cid aan eheyn in la tuugo oo laga tuugo adoomada waxeysan awoodin , lakiin hadaweydisato adoomada alle waxey awoodan oo weydisato shirki maahan, hadii adoomada weydisatid roob ,  risaq weydiisatid  , caruur weydisatid  , taas waa mida laga digaayo waana shirkiga weynanka badan .

 

 

Waxa kale oo la ogoleyn inaad gargaar weydiisatid dad dhintay iyo kuwo nool ee kaamaqan : wax asbaab oo isku kiin xirtona eysan jirin kuwa nool ee kamaqan  , hadii ey jirto wax asbaab ah oo isku xirto wuxu lamid yahay qof nool oo ku agjoogo  , qof kaa maqan hadaad uyeerato oo gargaar ka dalabto waxaad ku shabahday alle maxa yeelay alle ayaa meel walbo wax ka maqlo.

Alle wuxu yiri: {alle caabuda cibaadadiisa cidkale hala wadajina } (النسا  : 36 ).Nabiga صلى الله عليه وسلم  : wuxu yiri:{ danbiyada waa weyn kan ugu weyn waxa kamid ah alle oo cibadadiisa cidkale logu daro} رواه البخاري .

S16- Shariikyelid  Malaga helaa ummadaan dhexdeeda ?

J= Haa ummadaan dhexdeeda waa laga helayaa dad shirkiga ku dhacaya ,magaca ummad waa labo qeybood  1- ummatul ijaaba waxa layirahdaa ummada nabi muxamed صلى الله عليه وسلم rumeeyay  iyo          2-ummatu dacwa waxa layirahdaa ummada nabi muxamed صلى الله عليه وسلم  loo so diray ey waajib kutahay iney rumeyaa lagasoo bilaabo markii lasoo diray ilaa qiyaamu saac .

Alle wuxu yiri : {dadka ma rumeynayaan badankooda illa ayagoo shirki sameynayan maahinee} يوسف : 106 ) ) . Nabigaصلى الله عليه وسلم  : wuxu yiri: (saacada qiyaamaha dhici meyso ilaa ey haleesho qabiilooyin ummadeyda kamid mushrikiin ,   sanamyaalna ey cabudaan ) صحيح رواه التّرمديّ .

S17- Kuwa dhintay baryida la baryo ama kuwa maqan baryida la bayo xukunkooda muxu yahay?

J= Dadka dhintay baryida la baryo ama kuwa maqan baryida labaryo dadkaas kaa maqan oo eysan jirin wax sabab ah oo isku kiin xiraa sida isgartiinta oo kale maxa yeelay dadka isgarsinta isticmaalo oo kaamaqan wuxu lamid yahiin dad  nool oo kula joogo sida ey  ujawabaan  ayuu qofkaas kuugu jawabaa, hadad barido oo uyerato dad dhintay ama kuwo kaamaqan oo wax sabab ah oo isku kiin xiraa eysan jirin waxey kamid tahay shirkiga weynanka badan.

Hadaad uyeerato dad dhintay ama kuwo kaa maqan waxey lamid tahay shabihid aad alle ku shabahday maqluuqadkiisa maxa yeelay alle ayaa meel walbo wax kamaqlo , cidkale ha uyeeran ee alle kaligiis tuug  baryada alle u gooni yeel.

 

Alle wuxu yiri: {hatuugin oo ha uyeeran alle kasoko wax aan wax kutareyni hadaad caabudo , aana kudhibi Karin hadaad cibaadadiisa katagto hadaad sameyso arinkaas oo ah cid aan nacfi keeni Karin dhib keeni Karin hadaad caabudo waxaad kamid noqonee mushrikiinta}.Nabigaصلى الله عليه وسلم : wuxu yiri: {qofkii dhinto asigoo caabudo alle kasoko  mid lamid ah alle  naarta ayuu gala}رواه البخاري )

S18- baryada alle la baryo cibaado matahay ?

J= Haa ducadu waa cibaado  . Alle wuxu yiri: { rabigiin wuxu yiri:  ibarya /ituuga waan inka aqbalaa kuwa iska weyneysiiyo baryadeyda waxey gali doonan jahanamo ayagoo duleysan } غافر: 60   ) . Nabiga صلى الله عليه وسلم : wuxu yiri: (  baryada ayadaaba ciibaada ah ) . رواه أحمد ، وقال الترمديّ  حسنٌ صحيح  .

shirkiga waxad uga badbaadi kartaa inaad wax weydisatid qof nool oo kula joogo ama qof kaamaqan oo isgarsiin isku kiin xireyso qofkaas wuxu lamid yahay qof kula joogo siduu ujawaabo ayuu kugu waabi karaa  , qofkaas waa inaa weydiisatid wuxuu awoodo .

S19- kuwa dhintay ma maqlayaan baryida la baryaayo ?

J= Ma maqlayan { meydka hadii qabriga ladul istaago inuu wax maqlayo ayaa sugan , meyka qabriga ku jiro marka dultagan tahay wey maqlayaan , hadaad ka tagto qabriga kuma maqlayaan taas culimada oo dhan ayaa isku wafaqsan , qofka markuu dhinto maqalkiisa waa lawasiciyaa meel ey ku sugan tahay majirto taasina waxey lamid tahay inaad alle ku shabahday maqluuqadkiisa  waxeyna kamid tahay shirkiga weynanka badan .

Nabi muxamadow:{ dadka dhintay wax ma maqashii kartid }النمل : 80  (culimada aqwashooda labo qowl ayaan kaso qadaneynaa 1-qofkaan qabriga ku jiro inta waanido oo wanadii kaa qato oo islaamo ma anfaceeydo  qofka markuu dhinto towbadiisa weey dhammatay . 2-dadka gaalada ee quluubtooda dhimatay xaqa ma fahamsii kartid .{Nabiga suubanow matihid mid maqashii karo dadka qubuuraha ku sugan } فاطر : 22   ) )